Δημοσθένους: Περί Συντάξεως (Προϋπολογισμού Πόλης –Κράτους) Κακοδιαχείριση των Δημοσίων Χρημάτων Μέρος Δεύτερο παρ. 16-36

Δημοσθένους: Περί Συντάξεως (Προϋπολογισμού Πόλης –Κράτους) Κακοδιαχείριση των Δημοσίων Χρημάτων

Κείμενο – Μετάφραση – Σημειώσεις Γιώργος Γραικός

Σχόλια: Έχουν περάσει 24 αιώνες και σε αυτόν τον χώρο που λέγεται Ελλάδα συμβαίνουν τα ίδια πράγματα.

Μέρος δεύτερο παρ. 16-36

Ο ρόλος της Δικαιοσύνης

[16] καὶ νὴ Δί’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἕτεροί γε λόγοι παρερρυήκασι πρὸς ὑμᾶς ψευδεῖς, καὶ πολλὰ τὴν πολιτείαν βλάπτοντες, οἷον «ἐν τοῖς δικαστηρίοις ὑμῖν ἐστιν ἡ σωτηρία,» καὶ «δεῖ τῇ ψήφῳ τὴν πολιτείαν ὑμᾶς φυλάττειν.» ἐγὼ δ’ οἶδ’ ὅτι ταῦτα μὲν ὑμῖν [τὰ δικαστήρια] τῶν πρὸς ἀλλήλους δικαίων ἐστὶ κύρια, ἐν δὲ τοῖς ὅπλοις δεῖ κρατεῖν τῶν ἐχθρῶν, καὶ διὰ τούτων ἐστὶν ἡ σωτηρία τῆς πολιτείας.

[17] οὐ γὰρ τὸ ψηφίσασθαι τοῖς ἐν τοῖς ὅπλοις ποιήσει τὸ νικᾶν, ἀλλ’ οἱ μετὰ τούτων κρατοῦντες τοὺς ἐχθροὺς καὶ ψηφίζεσθαι καὶ ἄλλ’ ὅ τι ἂν βούλησθε ποιεῖν ὑμῖν ἐξουσίαν καὶ ἄδειαν παρασκευάσουσι· δεῖ γὰρ ἐν μὲν τοῖς ὅπλοις φοβερούς, ἐν δὲ τοῖς δικαστηρίοις φιλανθρώπους εἶναι.

(16) Και μα το Δια, άνδρες Αθηναίοι, και άλλοι λόγοι ψεύτικοι σας κεραυνοβόλησαν που βλάπτουν πολύ την πολιτειακή συγκρότηση, δηλαδή
«στα δικαστήρια βρίσκεται η σωτηρία σας,» και
«δια της ψήφου σας φυλάσσετε η πολιτεία»
Εγώ όμως ξέρω ότι τα δικαστήρια κυρίως είναι για να εξασφαλίζουν το δίκαιο μεταξύ (των ανθρώπων), ενώ με τα όπλα πρέπει να αποκρούετε τους εχθρούς, και με αυτά εξασφαλίζετε η εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας.

(17) Γιατί η ψήφος στην (Εκκλησία του Δήμου) δεν θα δώσει στα όπλα τη νίκη, αλλά αυτούς που ψηφίσατε να κρατούν τα όπλα ενάντια στους εχθρούς και ακόμα αν θελήσετε να δώσετε εξουσία και άδεια να οργανωθούν, γιατί με τα όπλα πρέπει να είμαστε σκληροί, ενώ για τις υποθέσεις δικαστηρίων φιλάνθρωποι.

(18) Αν δε οι λόγοι που λέγονται από εμένα νομίζετε ότι είναι υπερβολικά μεγαλύτεροι από την αξία μου, αυτοί ακριβώς έχουν μέσα τους την αλήθεια, γιατί ο λόγος που θα εκφωνηθεί για μια τόσο μεγάλη πόλη –κράτος και για τέτοιες υποθέσεις πρέπει πάντα να φαίνεται ανώτερος κάθε ρήτορα και να βρίσκεται κοντά στην δική σας δυνατότητα αξιοποίησης και όχι αυτή του ρήτορα. Το ότι κανείς απ εσάς που (τιμάτε) με πολιτικά αξιώματα της πόλης δεν ομιλεί έτσι, εγώ, θα σας αποδείξω με επιχειρήματα.

Εκλογική διαδικασία

(19) οἱ μὲν πρὸς ἀρχαιρεσίας καὶ ταύτην τὴν τάξιν προσιόντες δοῦλοι τῆς ἐπὶ τῷ χειροτονεῖσθαι χάριτος περιέρχονται, τελεσθῆναι στρατηγὸς ἕκαστος σπουδάζων, οὐκ ἀνδρὸς ἔργον οὐδὲν πρᾶξαι. εἰ δέ τις καὶ τοιοῦτός ἐστιν οἷος ἐγχειρεῖν ἔργῳ τῳ, νῦν μὲν ἡγεῖται τὴν τῆς πόλεως δόξαν ἀφορμὴν ἔχων καὶ τοὔνομα, τῆς τῶν ἐναντιωσομένων ἐρημίας ἀπολαύων, τὰς ἐλπίδας ὑμῖν ὑποτείνων, ἄλλο δ᾽ οὐδὲ ἕν, κληρονομήσειν αὐτὸς τῶν ὑμετέρων ἀγαθῶν, ὅπερ ἐστίν, ἂν δ᾽ ὑμεῖς δι᾽ ὑμῶν αὐτῶν ἕκαστα πράττητε, τὸ ἴσον τοῖς ἄλλοις ὥσπερ τῶν ἔργων αὐτῶν, οὕτω καὶ τῶν ἐκ τούτων ἕξειν.

(20) οἱ δὲ πολιτευόμενοι καὶ περὶ ταῦτ᾽ ὄντες, τὸ τὰ βέλτιστα σκοπεῖν ὑμῖν ἀφέντες, προσκεχωρήκασι πρὸς τούτους: καὶ πρότερον μὲν κατὰ συμμορίας εἰσεφέρετε, νυνὶ δὲ πολιτεύεσθε κατὰ συμμορίας[1]. ῥήτωρ ἡγεμὼν καὶ στρατηγὸς ὑπὸ τούτῳ καὶ οἱ βοησόμενοι μεθ᾽ ἑκατέρων τριακόσιοι: οἱ δ᾽ ἄλλοι προσνενέμησθε οἱ μὲν ὡς τούτους, οἱ δ᾽ ὡς ἐκείνους. τοιγαροῦν ὑμῖν περίεστιν ἐκ τούτων ὁ δεῖνα χαλκοῦς καὶ ὁ δεῖν᾽ εὐδαίμων, εἷς ἢ δύο, ὑπὲρ τὴν πόλιν: οἱ δ᾽ ἄλλοι μάρτυρες τῆς τούτων εὐδαιμονίας κάθησθε, τῆς καθ᾽ ἡμέραν ῥᾳθυμίας πολλὴν καὶ μεγάλην ὑπάρχουσαν ὑμῖν εὐδαιμονίαν τούτοις προϊέμενοι.

(19) Όσοι αποβλέπουν στις εκλογές και στο σχετικό αξίωμα συμπεριφέρονται σαν δούλοι της δημοτικότητας που χρειάζονται για να εκλεγούν, φροντίζοντας πώς ο καθένας θα εκλεγεί τελικά στρατηγός, και όχι πώς θα πράξει κάτι αντάξιο ενός άνδρα.

Έτσι δεν υπάρχει κάποιος με τέτοιες βλέψεις που να επιχειρεί ένα τέτοιο έργο,

τώρα βέβαια ηγείται (ο στρατηγός) της πόλης –κράτος έχοντας δόξα εξ΄ αφορμής του ονόματος (αξιώματος), απολαμβάνοντας την έλλειψη αντιπάλων, τρέφοντας σας με ελπίδες αλλά τίποτα άλλο να γίνεται, με αποτέλεσμα να κληρονομήσει τη δική σας περιουσία,

αν δε εσείς μέσω αυτών (των στρατηγών) πράττετε κάθε τι, ίσα με τους άλλους, όμοια με τα έργα αυτών, θα αποκτήσετε την ίδια συνήθεια με αυτούς.

(20) Οι δε πολιτευόμενοι με τους παράγοντες (της πολιτικής), σκοπεύουν να παραμερίσουν τα καλύτερά σας, που προηγούμενα συνεισφέρατε (χρήματα) στις ομάδες «συμμορίες» που προσχώρησαν (στους στρατηγούς), και τώρα κάνετε πολιτική με χρήματα, μέσα στις ομάδες «της συμμορίας».

Ο ρήτορας να ηγεμονεύει, ο στρατηγός υπό την καθοδήγηση αυτού, οι οπαδοί να φωνασκούν με άλλους τριακόσιους «της συμμορίας». Οι υπόλοιποι έχετε μοιραστεί άλλοι με αυτούς άλλοι με εκείνους.

Το αποτέλεσμα είναι ο δείνα από αυτούς να ευεργετείτε με χάλκινο ανδριάντα, ο έτερος να έχει κάνει την μπάζα του, ένας ή δύο να απολαμβάνουν ευεργετήματα θέσεων πέρα από τις ανάγκες της πολιτείας, οι δε άλλοι παραμένουν μάρτυρες της ευδαιμονίας αυτών, προσφέρεται δηλαδή ευδαιμονική (ασυδοσία) σε αυτούς για να διατηρήσετε την πολλή και μεγάλη καθημερινή σας τεμπελιά.

Παραδειγματισμός Προγόνων

(22) καὶ γάρ τοι τῶν ἔργων οὐδενός, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τῶν τότ᾽ἀπεστέρησαν αὑτούς, οὐδ᾽ ἔστ᾽ οὐδεὶς ὅστις ἂν εἴποι τὴν ἐν Σαλαμῖνι ναυμαχίαν[4] Θεμιστοκλέους, ἀλλ᾽ Ἀθηναίων, οὐδὲ τὴν ἐν Μαραθῶνι μάχην Μιλτιάδου[5], ἀλλὰ τῆς πόλεως. νῦν δὲ πολλοὶ τοῦτο λέγουσιν, ὡς Κέρκυραν εἷλε Τιμόθεος[6] καὶ τὴν μόραν κατέκοψεν Ἰφικράτης[7] καὶ τὴν περὶ Νάξον ναυμαχίαν[8] ἐνίκα Χαβρίας[9]: δοκεῖτε γὰρ αὐτοὶ τῶν ἔργων τούτων παραχωρεῖν τῶν τιμῶν ταῖς ὑπερβολαῖς αἷς δεδώκατ᾽ ἐπ᾽ αὐτοῖς ἑκάστῳ τούτων.

(21) Και όμως σκεφτείτε πως λειτουργούσαν (τα αξιώματα) τον καιρό των προγόνων, για να μην χρησιμοποιήσουμε παραδείγματα ξένων λαών, αλλά τα ευρισκόμενα δικά μας, έτσι μπορείτε να μάθετε τι πρέπει να πράξετε.

Εκείνοι οι συμπολίτες μας, ο Θεμιστοκλής που ήταν στρατηγός στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, ο Μιλτιάδης που (στρατηγός ) ηγείτο της μάχης του Μαραθώνα, και πολλοί άλλοι, που είχαν προσφέρει υπηρεσίες όχι ισάξιες με τους σημερινούς στρατηγούς, μα τον Δία, δεν τους έστησαν χάλκινο ανδριάντα, αλλά τους τιμούσαν σαν να μην ήταν ανώτεροι από αυτούς.

(22) Και γιατί, άνδρες Αθηναίοι, κανένα από τα κατορθώματά τους δεν αποξενώθηκε από αυτούς, ούτε βρέθηκε κανείς, που να ειπεί ότι η ναυμαχία της Σαλαμίνας ήταν έργο του Θεμιστοκλή και όχι των Αθηναίων, ούτε η μάχη του Μαραθώνα του Μιλτιάδη αλλά ανήκε στην πολιτεία.

Πολλοί δε τώρα λέγουν αυτό, ότι την Κέρκυρα την κατέλαβε ο Τιμόθεος , το στρατιωτικό σώμα το κατέκοψε ο Ιφικράτης και την ναυμαχία της Νάξου κέρδισε ο Χαβρίας:

Γιατί φαίνεται ότι παραιτηθήκατε από αυτά (τα καλύτερά σας) με τις υπερβολικές τιμές που παραχωρήσατε σε έναν έκαστον από αυτούς.

Απόκτηση περιουσίας από την πολιτική – Ιθαγένεια – Δημοκρατικό Φρόνημα

(24) καὶ πρότερον τούτου Περδίκκᾳ [14]τῷ κατὰ τὴν τοῦ βαρβάρου ποτ᾽ἐπιστρατείαν βασιλεύοντι Μακεδονίας, τοὺς ἀναχωροῦντας ἐκ Πλαταιῶν[15] τῶν βαρβάρων ἀπὸ τῆς ἥττης διαφθείραντι καὶ τέλειον τἀτύχημα ποιήσαντι τῷ βασιλεῖ, οὐκ ἐψηφίσαντο πολιτείαν, ἀλλ᾽ἀτέλειαν ἔδωκαν μόνον, μεγάλην καὶ τιμίαν, οἶμαι, καὶ σεμνὴν τὴν αὑτῶν πατρίδ᾽ ἡγούμενοι καὶ πάσης μείζον᾽ εὐεργεσίας. νῦν δ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, φθόρους ἀνθρώπους οἰκοτρίβων οἰκότριβας, τιμὴν [16]ὥσπερ ἄλλου του τῶν ὠνίων λαμβάνοντες, ποιεῖσθε πολίτας.

(25) ταῦτα δ᾽ ὑμῖν ἐπελήλυθε πράττειν, οὐχ ὅτι τὰς φύσεις χείρους ἐστὲ τῶν προγόνων, ἀλλ᾽ ὅτι τοῖς μὲν ἐφ᾽ αὑτοῖς παρειστήκει μέγα φρονεῖν, ὑμῶν δ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, περιῄρηται τοῦτο. ἔστι δ᾽οὐδέποτ᾽, οἶμαι, δυνατὸν μικρὰ καὶ φαῦλα πράττοντας μέγα καὶ νεανικὸν φρόνημα λαβεῖν, ὥσπερ οὐδὲ λαμπρὰ καὶ καλὰ πράττοντας μικρὸν καὶ ταπεινὸν φρονεῖν: ὁποῖ᾽ ἄττα γὰρ ἂν τἀπιτηδεύματα τῶν ἀνθρώπων ᾖ, τοιοῦτον ἀνάγκη καὶ τὸ φρόνημ᾽ἔχειν.

(23) Για τα μεν αξιώματα της πολιτικής τους αυτοί καλώς απέκτησαν αλλά εσείς όχι ορθά δώσατε:

Προς τους αλλοδαπούς πως τα δώσατε; Εκείνοι του Μένωνα από τα Φάρσαλα δόθηκαν δώδεκα τάλαντα αργυρά για τον πόλεμο της Ηιόνα, κοντά στην Αμφίπολη που βοήθησαν με διακόσιους δικούς τους ιππείς δουλοπάροικους, δεν παραχωρήθηκαν πολιτικά δικαιώματα αλλά έδωσαν ατέλεια δασμολογική.

(24) Και προηγούμενα στον Περδίκκα που βασίλευε στη Μακεδονία κατά την εκστρατεία των βαρβάρων Περσών, που αναχώρησαν από τις Πλαταιές, όπου είχαν ηττηθεί οι βάρβαροι (Πέρσες) και δόθηκε από αυτόν το τελικό κτύπημα στον βασιλιά,

δεν δόθηκαν πολιτικά δικαιώματα, αλλά ατέλεια δασμολογική μόνο, επειδή την ιθαγένεια της πατρίδας που ανήκουμε, νομίζω θεωρούσαν, σεβαστή και ανώτερη, μεγάλη και τίμια πέρα πάσης λαμβανόμενης ευεργεσίας.

Ενώ τώρα, άνδρες Αθηναίοι, παραχωρείτε υπηκοότητα (ιθαγένεια) της πολιτείας μας σε ανθρώπους χαμένους, δούλους προερχόμενους από δούλους, παραχωρείτε αυτή την τιμητική διάκριση όπως δίνετε τις τιμές στα εμπορεύματα.

(25) και αυτά εσείς έτσι σας ήλθε να κάνετε όχι γιατί είστε από φύσεως κατώτεροι με τους προγόνους, αλλά αυτοί από μόνοι τους πίστευαν στο υψηλό δημοκρατικό φρόνημα, εσείς άνδρες Αθηναίοι, το έχετε χάσει αυτό.

Δεν είναι ποτέ δυνατόν, νομίζω, όταν πράττονται τα μικρά και ασήμαντα να αποκτούμε μεγάλο και υψηλό δημοκρατικό φρόνημα, ούτε πάλι όταν πράττονται τα καλά και ένδοξα να αποκτούμε μικρά και ταπεινά δημοκρατικά φρονήματα. Γιατί όποιες είναι οι επιδεξιότητες των ανθρώπων, τέτοιες είναι κατ’ αναλογία και τα δημοκρατικά φρονήματα.

Αθηναϊκή Ηγεμονία –Κοινωνικό κράτος – Κατοικίες Ιδιωτών

[26] Σκέψασθε δ’ ἅ τις κεφάλαι’ ἂν ἔχοι [τῶν πραγμάτων] εἰπεῖν τῶν τ’ ἐκείνοις πεπραγμένων καὶ τῶν ὑμῖν, ἂν ἄρ’ ὑμῶν αὐτῶν ἀλλ’ ἐκ τούτων γε δύνησθε γενέσθαι. πέντε μὲν καὶ τετταράκοντ’ ἔτη τῶν Ἑλλήνων ἦρξαν ἑκόντων ἐκεῖνοι, πλείω δ’ ἢ μύρια τάλαντ’[17] εἰς τὴν ἀκρόπολιν ἀνή γαγον, πολλὰ δὲ καὶ καλὰ καὶ πεζῇ καὶ ναυμαχοῦντες ἔστησαν τρόπαια, ἐφ’ οἷς ἔτι καὶ νῦν ἡμεῖς φιλοτιμούμεθα. καίτοι νομίζετ’ αὐτοὺς ταῦτα στῆσαι, οὐχ ἵνα θαυμάζωμεν ἡμεῖς θεωροῦντες αὐτά, ἀλλ’ ἵνα καὶ μιμώμεθα τὰς τῶν ἀναθέντων ἀρετάς.

[27] ἐκεῖνοι μὲν δὴ ταῦτα· ἡμεῖς δ’, ὅσης ἅπαντες ὁρᾶτ’ ἐρημίας ἐπειλημμένοι, σκέψασθ’ εἰ παρα πλήσια. οὐ πλείω μὲν ἢ χίλια καὶ πεντακόσια τάλαντ’ ἀνήλωται μάτην εἰς τοὺς τῶν Ἑλλήνων ἀπόρους, ἐξανήλωνται δ’ οἵ τ’ ἴδιοι πάντες οἶκοι καὶ τὰ κοινὰ τῇ πόλει καὶ τὰ παρὰ τῶν συμμάχων, οὓς δ’ ἐν τῷ πολέμῳ συμμάχους ἐκτησάμεθα, οὗτοι νῦν ἐν τῇ εἰρήνῃ ἀπολώλασιν;

[28] ἀλλὰ νὴ Δία ταῦτα μόνον τότ’ εἶχε βέλτιον ἢ νῦν, τὰ δ’ ἄλλα χεῖρον. πολλοῦ γε καὶ δεῖ, ἀλλ’ ὅ τι βούλεσθ’ ἐξετάσωμεν. οἰκοδομήματα μέν γε καὶ κόσμον τῆς πόλεως, ἱερῶν καὶ λιμένων καὶ τῶν ἀκολούθων τούτοις, τοιοῦτον καὶ τοσοῦτον κατέλιπον ἐκεῖνοι ὥστε μηδενὶ τῶν ἐπιγιγνομένων ὑπερβολὴν λελεῖφθαι, προπύλαια[18] ταῦτα, νεώσοικοι, [19] στοαί, τἆλλα, οἷς ἐκεῖνοι κοσμήσαντες τὴν πόλιν ἡμῖν παρέδωκαν·

[29] τὰς δ’ ἰδίας οἰκίας τῶν ἐν δυνάμει γενομένων οὕτω μετρίας καὶ τῷ τῆς πολιτείας ὀνόματι ἀκολούθους ὥστε τὴν Θεμιστοκλέους καὶ τὴν Κίμωνος[20] καὶ τὴν Ἀριστείδου [21]καὶ τῶν τότε λαμπρῶν οἰκίαν, εἴ τις ἄρ’ ὑμῶν οἶδεν ὁποία ποτ’ ἐστίν, ὁρᾷ τῆς τοῦ γείτονος οὐδὲν σεμνοτέραν οὖσαν.

[30] νῦν δ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, δημοσίᾳ μὲν ἡ πόλις ἡμῶν τὰς ὁδοὺς ἀγαπᾷ κατασκευάζουσα καὶ κρήνας καὶ κονιάματα καὶ λήρους (καὶ οὐ τοῖς εἰσηγησαμένοις ταῦτ’ ἐπιτιμῶ, πολλοῦ γε καὶ δέω, ἀλλ’ ὑμῖν, εἰ ταῦθ’ ἱκανὰ ὑμῖν αὐτοῖς ὑπολαμβάνετ’ εἶναι), ἰδίᾳ δ’ οἱ τῶν κοινῶν ἐπί τῳ γεγενημένοι οἱ μὲν τῶν δημοσίων οἰκοδομημάτων σεμνοτέρας τὰς ἰδίας οἰκίας κατεσκευάκασιν, οὐ μόνον τῶν πολλῶν ὑπερηφανωτέρας, οἱ δὲ γῆν συνεωνημένοι γεωργοῦσιν ὅσην οὐδ’ ὄναρ ἤλπισαν πώποτε.

[31] τούτων δ’ αἴτιον ἁπάντων, ὅτι τότε μὲν ὁ δῆμος δεσπότης ἦν καὶ κύριος ἁπάντων, καὶ ἀγαπητὸν ἦν παρ’ ἐκείνου τῶν ἄλλων ἑκάστῳ καὶ τιμῆς καὶ ἀρχῆς καὶ ἀγαθοῦ τινὸς μεταλαμβάνειν, νῦν δὲ τοὐναντίον κύριοι μὲν τῶν ἀγαθῶν οὗτοι, καὶ διὰ τούτων ἅπαντα πράττεται, ὁ δὲ δῆμος ἐν ὑπηρέτου καὶ προσθήκης μέρει, καὶ ὑμεῖς ἀγαπᾶθ’ ἃν οὗτοι μεταδιδῶσι λαμβάνοντες.

(26) Σκεφτείτε τα κύρια (επιτεύγματα που πραγματοποιήθηκαν από τους προγόνους αλλά και από τους δικούς μας, όπως μπορεί να αναφέρει κάποιος, αν συνολικά ,μέσα από αυτά ίσως συνέλθετε (σταθείτε στο ύψος σας),

για σαράντα πέντε χρόνια εκείνοι (οι πρόγονοι) είχαν την ηγεμονία των Ελλήνων με τη θέληση των τελευταίων, και περισσότερα από δέκα χιλιάδες τάλαντα μαζεύτηκαν στο θησαυροφυλάκιο της Ακρόπολης, και πολλά και ένδοξα τρόπαια στήθηκαν στις μάχες της στεριάς και τις ναυμαχίες της θάλασσας για τα οποία ακόμα και τώρα εμείς νιώθουμε υπερήφανοι.

Μη νομίζετε ότι αυτοί έστησαν τα τρόπαια για να τα θαυμάζουμε μόνο βλέποντάς τα, αλλά και να μιμούμεθα τις αρετές αυτών που τους τα αφιέρωσαν.

(27) Εκείνοι λοιπόν έπραξαν αυτά, εμείς βλέπετε όλοι πόσο κενοί είμαστε κατ’ επανάληψη, σκεφτείτε είχαμε κάποια παραπλήσια επιτεύγματα, δεν ξοδεύουμε βέβαια μάταια πάνω από χίλια πεντακόσια τάλαντα σε απόρους Έλληνες,

έχουν εξαντληθεί οικονομικά όλες οι φυλές των πολιτών,

όπως (έχουν εξαντληθεί) και τα ίδια τα δημόσια χρήματα (της πολιτείας) και αυτά καθαυτά που προέρχονται από τους συμμάχους, τους οποίους αποκτήσαμε σαν συμπολεμιστές στους πολέμους που τώρα σε ειρηνικούς καιρούς τους χάσαμε.

(28) αλλά μα τον Δία, μόνον τα τότε ήταν καλά συγκρίνοντάς τα με τα τωρινά, κάποια άλλα ήταν χειρότερα, κάθε άλλο μάλιστα.

Αλλά ότι θέλετε να το εξετάσουμε.

Τα οικοδομήματα μάλιστα που κοσμούν την πόλη, οι ναοί, και τα λιμάνια και τα βοηθητικά κτίσματά των, που μας κληροδότησαν εκείνοι οι πρόγονοι, ώστε κανένας, από τους απογόνους να μην τους ξεπεράσει, εννοώ φυσικά, τα προπύλαια τους νεωσοίκους, τις στοές και τα άλλα, που εκείνοι κόσμησαν την πολιτεία και την παράδωσαν σε εμάς

(29) οι δε κατοικίες των Ιδιωτών [22] των όσων άσκησαν εξουσία ήταν τόσο λιτές και ακολουθούσαν το πνεύμα της πολιτείας,

μήπως κανένας από εμάς γνωρίζει, που είναι η οικία του Θεμιστοκλή, του Κίμωνα, του Αριστείδη, και των άλλων λαμπρών ηγετών, βλέποντας και συγκρίνοντας με αυτή του γείτονά των που είναι εξ ίσου λιτή.

(30) τώρα, άνδρες Αθηναίοι, η πολιτεία μας με δημόσια χρήματα αγαπά να κατασκευάζει δρόμους και βρύσες και να επισκευάζει κτίρια και περιττά κτίσματα, (και δεν κατηγορώ αυτούς που τα πρότειναν , κάθε άλλο μάλιστα, αλλά εσάς που θεωρήσατε ότι είναι σπουδαία (χρήσιμα) για εσάς,

ιδιαίτερα δε όσοι έχουν τεθεί επικεφαλής σε δημόσιες υπηρεσίες, άλλων, τα δημόσια οικοδομήματα ήταν σεμνότερα από τις ιδιωτικές κατοικίες τους που κατασκεύαζαν και πολύ πιο λαμπρές από πολλές (υπάρχουσες) οικίες, άλλοι δε έχουν αγοράσει όμως τόσην γη και την καλλιεργούν , όσην ούτε εις το όνειρό τους δεν είδαν ποτέ.

(31) Και η αιτία όλων αυτών είναι , ότι ο λαός ήταν αφέντης και κυρίαρχος όλων, και ήταν αποδεκτός στον καθένα από τους άλλους (την πλειοψηφία) να δίδεται στον καθένα αξίωμα και εξουσία και αγαθά,

τώρα αντίθετα είναι ιδιοκτήτες των αγαθών αυτοί (οι επικεφαλείς των δημοσίων υπηρεσιών), και μέσα από αυτούς όλα εκτελούνται, ενώ ο λαός είναι υπηρέτης και εξάρτημα των πολιτικών, και εσείς είστε ικανοποιημένοι να παίρνετε όσα αυτοί σας δίνουν.

Πολιτικά ψεύδη

(32) κατά συνέπεια γι αυτούς τους λόγους, τέτοια είναι η πολιτική κατάσταση στην πολιτεία, ώστε αν κάποιος αναγνώσει τα ψηφίσματα σας και παρακολουθήσει τις μετέπειτα πράξεις σας, ούτε ένας δεν θα πιστεύει ότι οι ενέργειες προέρχονται από τους ίδιους ανθρώπους.

Για παράδειγμα για τους καταραμένους Μεγαρείς που ψηφίσατε να τους στερήσουμε το όργωμα του δικού μας εδάφους, δεν αξιωθήκατε εμποδίσετε, να μη τους επιτρέψετε,

για τους Φλειασίους όταν πρόσφατα εξορίστηκαν για να τους βοηθήσετε να μην σφαγιαστούν, γι συτό παρακαλέσατε εθελοντές από την Πελοπόννησο.

(33) Όλα αυτά άνδρες Αθηναίοι, είναι και δίκαια και αντάξια για την πολιτεία μας, οι πράξεις σας που ακολούθησαν δεν ήταν όμως καθόλου. Εκδηλώνετε λοιπόν τη απέχθειά σας με τις ψηφοφορίες που αποφασίζετε, αλλά δεν είστε κυρίαρχοι των πράξεών σας.

Γιατί ψηφίζετε τις προτάσεις σας με το αξίωμα που δίνει η πολιτεία, δεν έχετε όμως τη δύναμη να εφαρμόσετε αυτές τις αποφάσεις που ψηφίσατε.

Ηγεμονία Αθηνών - Μετριοφροσύνη

(34) ἐγὼ δὲ παραινέσαιμ᾽ ἂν ὑμῖν （καί μοι μηδὲν ὀργισθῆτε）ἔλαττον φρονεῖν καὶ τὰ ὑμέτερ᾽ αὐτῶν ἀγαπᾶν πράττοντας, ἢ μείζω δύναμιν παρασκευάζεσθαι. εἰ μὲν οὖν Σιφνίοις ἢ Κυθνίοις ἤ τισιν ἄλλοις τοιούτοις οὖσι συνῄδειν ὑμῖν, ἔλαττον φρονεῖν συνεβούλευον ἄν: ἐπειδὴ δ᾽ ἔστ᾽ Ἀθηναῖοι, τὸ τὴν δύναμιν παρασκευάσασθαι παραινῶ: αἰσχρὸν γάρ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι,αἰσχρὸν λιπεῖν τὴν τοῦ φρονήματος τάξιν, ἣν ὑμῖν οἱ πρόγονοι παρέδωκαν.

(34) εγώ θα σας συμβούλευα (και μην οργιστείτε διόλου μαζί μου) να είστε μετριοπαθείς και να πράττετε αυτά που αγαπάτε παρά να προπαρασκευάζετε υπέρμετρη στρατιωτική δύναμη.

Αν βέβαια ήξερα πως είστε Σίφνιοι ή Κύθνιοι ή κάποιοι τέτοιου τόπους καταγωγής περίπου, θα σας συμβούλευα να είστε πιο μετριόφρονες,

επειδή όμως είστε Αθηναίοι, σας παροτρύνω να προετοιμάσετε την στρατιωτική δύναμη.

Γιατί είναι ντροπή άνδρες Αθηναίοι, ντροπή να εγκαταλείψετε την πολιτική θέση (της Αθήνας) στην Ελλάδα, την οποία οι πρόγονοί σας παρέδωσαν.

(35) Και επί πλέον δεν εξαρτάται από εσάς, έστω και αν θέλετε να απομακρυνθείτε από τα ελληνικά πολιτικά πράγματα, πολλά έχετε πράξει από πολλού χρόνου και θα ήταν αισχρό να εγκαταλείψετε τους φίλους που έχετε, και δεν πιστεύετε από κανέναν σας ότι οι εχθροί που υπάρχουν μπορούν να γίνουν μεγάλοι.

Και γενικά αυτό που έπαθαν οι πολιτευόμενοι - δεν έχουν τη δυνατότητα να θελήσουν να αποσυρθούν – αυτό πάθατε και εσείς: γιατί σταδιοδρομήσατε πολιτικά μεταξύ των (πόλεων –κρατών) των Ελλήνων.

(36) Αυτά είναι, ανακεφαλαιωτικά όλων όσων είπα, άνδρες Αθηναίοι, ουδέποτε οι ρήτορες σάς κάνουν ούτε πονηρούς ούτε προσεκτικούς αλλά εσείς κάνετε αυτούς ότι επιθυμείτε, γιατί δεν σκέπτεστε εσείς έτσι όπως αυτοί θέλουν αλλά αυτοί (οι ρήτορες) σκέπτονται ότι κατά την γνώμη τους εσείς επιθυμείτε,

Εσείς λοιπόν πρέπει να θέλετε να υπάρχουν τα ωφέλιμα, και όλα θα πάνε καλά:

γιατί ή κανείς δεν θα πει κάτι κακό ή αυτός ο ρήτορας δεν θα κερδίσει τίποτε ή δεν θα βρει πλέον ακροατές να τον πιστέψουν.

[1] Οι στρατηγοί της Εκκλησίας του Δήμου Αθηναίων: Από τους δέκα στρατηγούς οι πέντε είχαν συγκεκριμένη δικαιοδοσία ("στρατηγός επί τούς οπλίτας", "στρατηγός επί την χώραν", δύο "στρατηγοί επί τον Πειραιά", "στρατηγός επί τας συμμορίας"), ενώ οι υπόλοιποι δεν είχαν. Εκτός από τους στρατηγούς η Εκκλησία του δήμου εξέλεγε για ετήσια θητεία και τους υπόλοιπους στρατιωτικούς άρχοντες. Όταν οι στρατηγοί επωμίστηκαν και τα πολιτικά και διπλωματικά καθήκοντα εκείνοι ανέλαβαν το διοικητικό μέρος του στρατού και του ναυτικού και σε συνεργασία με τη Βουλή. Για τη διοίκηση του πεζικού εκλέγονταν οι δέκα "ταξίαρχοι", για το ιππικό οι δύο "ίππαρχοι" και οι δέκα "φύλαρχοι" και για την οικονομική διαχείριση ο "ταμίας των στρατιωτικών". Από καθεμία από τις δέκα φυλές της Αθήνας εκλέγονταν 120 από τους πλουσιότερους πολίτες και από αυτούς οι 60 πλουσιότεροι αποτελούσαν μέλη τη λεγόμενης συμμορίας (τέτοιες συμμορίες ήταν συνολικά 20) , η οποία είχε το δικό της στρατηγό και ρήτορα. Το αθηναϊκό κράτος δεν διέθετε φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς (οι «πρόσοδοι» ενοικιάζονταν και τους εισπράττανε οι «τελώνες»), σε κάθε συμμορία χωριστά ορίστηκε μια ενιαία εισφορά. H συμμορία ήταν υπεύθυνη συλλογικά για την οφειλή, την κατανομή του αναλογούντος φόρου στα μέλη της, τη συγκέντρωση και την απόδοση της εισφοράς. Έτσι, η φοροδιαφυγή περιορίστηκε στο ελάχιστο, αν δεν μηδενίστηκε. Τα μέλη της συμμορίας είχαν συμφέρον να είναι καθ' όλα ειλικρινή και συνεπή στις υποχρεώσεις τους, αφού το χρέος ήταν ομαδικό. Έτσι, δραστικά αντιμετωπίστηκε τότε η κρίση. «Συμμορίες» κατά της φοροδιαφυγής. O θεσμός των συμμοριών και ο τρόπος είσπραξης της εισφοράς γνώρισε τροποποιήσεις μετά το 378-377 π. X. Το αποτέλεσμα ήταν να προεισπράττονται οι εισφορές (προεισφορές). Λυτό γινόταν με την υποχρέωση των πλουσιότερων κάθε συμμορίας να προκαταβάλλουν την εισφορά όλων των μελών της ομάδας οι ίδιοι. Φαίνεται ότι υπόχρεοι της προκαταβολής ήταν οι τρεις πλουσιότεροι κάθε συμμορίας. Ίσως, όμως, και οι 300 πλουσιότεροι όλων των συμμοριών. Είχαν μετά το δικαίωμα να επανεισπράττουν από κάθε μέλος το ποσό που αναλογούσε. H επανείσπραξη, όμως, δεν ήταν συχνά ευχερής, όπως προκύπτει και από σχετικές δίκες του 4ου π. X αιώνα. (δίκες προεισφοράς). Για την ιστορία εισφορά επιβλήθηκε στην Αθήνα για πρώτη φορά το 428 και τότε εισπράχτηκαν 200 τάλαντα για ν' αντιμετωπίσουν οι Αθηναίοι τις δυσκολίες εξαιτίας της αποστασίας των Μυτιληναίων. Το ποσό που εισπράχτηκε τότε αντιστοιχούσε περίπου με το 1/3 όλων των άλλων αθηναϊκών εσόδων. Για την επιβολή της απαιτούνταν σχετικός νόμος και προηγούνταν της πρότασής του η άδεια της Εκκλησίας του Δήμου. Οι ειδικοί διχάζονται αν επιβαλλόταν μόνο στους πλούσιους. Πάντως, οι θήτες (οι έχοντες τα λιγότερα) εξαιρούνταν και οπωσδήποτε άνθρωποι σαν τον Σωκράτη, που μόλις διέθεταν τα προς το ζην, δεν κατέβαλαν εισφορά, όπως αναφέρεται στ' Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα.

[2] Ο Θεμιστοκλής του Νεοκλέους ο Φρεάριος (527 π.Χ. - 459 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας πολιτικός και στρατηγός. Υπήρξε αρχηγός της δημοκρατικής παράταξης στην κλασική Αθήνα, έλαβε μέρος στη Μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ. και στη Ναυμαχία του Αρτεμισίου το 480 π.Χ.. Έμεινε όμως γνωστός ως ο θεμελιωτής της ναυτικής δύναμης της Αθήνας και ως ο κυριότερος συντελεστής της αποφασιστικής νίκης των Ελλήνων εναντίον των Περσών στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας στις 22 Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ., που σηματοδότησε την αρχή του τέλους της περσικής παρουσίας στη Μεσόγειο.

[3] Ο Μιλτιάδης (540 π.Χ. - περίπου 489 π.Χ.) ήταν ο Αθηναίος πολιτικός και στρατηγός που οδήγησε τους Αθηναίους στην μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.). Ο Μιλτιάδης ήταν αριστοκράτης από μία μεγάλη οικογένεια της Αθήνας, γιος του Κίμωνα του πρεσβύτερου ο οποίος μάλιστα ήταν και τρεις φορές ολυμπιονίκης στο άρμα. Το 518 διαδέχθηκε τον αδελφό του Στησαγόρα, όταν ο τελευταίος έφυγε για την Αθήνα, στη διακυβέρνηση της Θρακικής Χερσονήσου όπου ο θείος τους Μιλτιάδης ο πρεσβύτερος είχε ιδρύσει ένα ημιανεξάρτητο κρατίδιο. Το 515 διέλυσε μια εξέγερση χρησιμοποιώντας ένα σώμα 500 μισθοφόρων που είχε ως σωματοφυλακή, και δύο χρόνια αργότερα ακολούθησε τον Δαρείο Α', βασιλιά των Περσών, στην εκστρατεία του εναντίον των Σκυθών.

[4] Η Ναυμαχία της Σαλαμίνας διεξήχθη στις 22 Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ, στα Στενά της νήσου Σαλαμίνας, μεταξύ της συμμαχίας των ελληνικών πόλεων-κρατών και της Περσικής Αυτοκρατορίας. Η ναυμαχία της Σαλαμίνας αποτέλεσε την σημαντικότερη σύγκρουση και την αρχή του τέλους της δεύτερης περσικής εισβολής στην Ελλάδα, η οποία ξεκίνησε το 480 π.Χ. Αρχικά, οι Έλληνες σχεδίαζαν να σταματήσουν τους Πέρσες στις Θερμοπύλες και στο Αρτεμίσιο (ξηρά και θάλασσα αντίστοιχα). Στη μάχη των Θερμοπυλών (οι τριακόσιοι του Λεωνιδα έπεσαν μέχρι ενός, μαζί με άλλους συμμάχους), οι Πέρσες εξολόθρευσαν τους Έλληνες, χάρη στην προδοσία του Εφιάλτη. Στο Αρτεμίσιο, ο συμμαχικός στόλος έχασε περίπου τα μισά πλοία του, ενώ ο περσικός στόλος έχασε το 1/4 των πλοίων του. Μόλις οι Σύμμαχοι πληροφορήθηκαν για την καταστροφή στις Θερμοπύλες αποφάσισαν να υποχωρήσουν. Αυτό επέτρεψε στους Πέρσες να καταλάβουν τη Βοιωτία και την Αττική. Οι Πελοποννήσιοι ήθελαν να σταματήσουν τον περσικό στόλο στον Ισθμό της Κορίνθου. Παρ' όλ' αυτά, ο Αθηναίος στρατηγός και πολιτικός Θεμιστοκλής έπεισε τους Έλληνες να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες στη Σαλαμίνα, ελπίζοντας ότι μια νίκη θα εμπόδιζε τους Πέρσες να εισβάλουν στην Πελοπόννησο. Ο Θεμιστοκλής ανάγκασε τον Ξέρξη να επιτεθεί στα Στενά της Σαλαμίνας, όπου η αριθμητική υπεροχή των Περσών ήταν άχρηστη και προβληματική. Στη ναυμαχία, ο ελληνικός στόλος πέτυχε μια σημαντική νίκη, αφού κατέστρεψε 300 περσικά πλοία.

[5] Η Μάχη του Μαραθώνα, που διεξήχθη τον Αύγουστο ή τον Σεπτέμβριο του 490 π.Χ, αποτελεί σύγκρουση μεταξύ των Ελλήνων έναντι των Περσών (Αθηναίοι και Πλαταιείς) και των Περσών κατά την πρώτη εισβολή των Περσών στην Ελλάδα. Μετά την αποτυχία της Ιωνικής Επανάστασης, ο Δαρείος συγκέντρωσε μεγάλη δύναμη για να εκδικηθεί την Αθήνα και την Ερέτρια, οι οποίες είχαν βοηθήσει τους Ίωνες. Το 492 π.Χ, έστειλε δύναμη, υπό την ηγεσία του Μαρδόνιου αλλά ο περσικός στόλος καταστράφηκε από τρικυμία παραπλέοντας τον Άθω. Τελικά το 490 π.Χ., υπό τη διοίκηση του Δάτη και του Αρταφέρνη, ο περσικός στρατός κατέλαβε τις Κυκλάδες, κατέστρεψε την Ερέτρια και στρατοπέδευσε στον Μαραθώνα, όπου τους αντιμετώπισε μια δύναμη Αθηναίων και Πλαταιέων. Η μάχη έληξε με αποφασιστική νίκη των Ελλήνων - που οφειλόταν στην στρατιωτική ιδιοφυΐα του Μιλτιάδη - και οι Πέρσες αναγκάσθηκαν να φύγουν στην Ασία.

[6] Ο Τιμόθεος (πέθανε το 354 π.Χ.) Αθηναίος Πολιτικός και στρατηγός, ήταν γιος του Κόνωνα. Ως αρχηγός του αθηναϊκού στόλου το 375 π.Χ., πήγε στο Ιόνιο και ανάγκασε τους Πρόννους της Κεφαλληνίας, τους Κερκυραίους, τον Αλκέτα των Μολοσσών και τους Ακαρνάνες να προσχωρήσουν στην Αθηναϊκή Συμμαχία. Νίκησε τότε κοντά στη Λευκάδα το σπαρτιατικό στόλο, που στάλθηκε εναντίον του. Το 374 π.Χ., ένας άλλος κυβερνήτης της Αθήνας, ο Τιμόθεος, κέρδισε τους Σπαρτιάτες στην Αλύσια, στη Δυτική Ελλάδα, σε μια ναυμαχία..Το 373 π.Χ. πήγε επικεφαλής του αθηναϊκού στόλου στο Ιόνιο, για να προστατεύσει τους συμμάχους. Αποκλείστηκε όμως από το σπαρτιατικό στόλο και δεν μπόρεσε να βοηθήσει τους Κερκυραίους. Τότε οι αντίπαλοί του στην Αθήνα έστρεψαν το λαό εναντίον του και καθαιρέθηκε. Ύστερα από αυτά έφυγε και εγκαταστάθηκε στην Περσία, όπου υπηρέτησε ως μισθοφόρος. Το 356 π.Χ. ανακλήθηκε στην Αθήνα και επικεφαλής του αθηναϊκού στόλου στάλθηκε στη Σάμο, όπου κατάφερε να διώξει τη φρουρά του σατράπη Τιγράνη (365). Ύστερα από την ήττα όμως του αθηναϊκού στόλου στα Έμβατα το 355 π.Χ., ο Τ. κατηγορήθηκε και δικάστηκε ως προδότης. Αυτοεξορίστηκε στη Χαλκίδα όπου και πέθανε..

[7] Ο Ιφικράτης ήταν Αθηναίος στρατηγός καταγόμενος από πτωχή οικογένεια, εκ του δήμου Ραμνούντος. Έζησε στο πρώτο μισό του 4ου π.Χ. αιώνα. Διακρίθηκε όχι μόνο για τη γενναιότητά του και την πολεμική του ικανότητα, αλλά πολύ περισσότερο, για την επιτυχή εφαρμογή στρατιωτικών μεταρρυθμίσεων τακτικής και οπλισμού, τις οποίες επέβαλε ύστερα από την αποκτηθείσα εμπειρία και ανάλυση των διδαγμάτων του Πελοποννησιακού πολέμου. Το 390 π.Χ νίκησε τοςυ Σπαρτιάτες στα Λεχαινά.

[8] Η ναυμαχία της Νάξου πραγματοποιήθηκε το 376 π.Χ. ανάμεσα στους Αθηναίους του στρατηγού Χαβρία και τους Σπαρτιάτες. Νικητές αναδείχθηκαν οι Αθηναίοι. Οι Φωκαείς που ήταν σύμμαχοι των Αθηναίων κέρδισαν το αριστερό των Σπαρτιατών και κατάφεραν έτσι να κερδίσουν τη νίκη για τους Αθηναίους.

[9] Ο Χαβρίας ήταν Αθηναίος στρατηγός του 4ου π.Χ. αιώνα. Διαδέχθηκε τον Ιφικράτη ως αρχηγός των αθηναϊκών δυνάμεων, στα τέλη του Κορινθιακού πολέμου, ενώ υπήρξε από τους πρωτεργάτες της Β΄Αθηναϊκής Συμμαχίας. Το 388 π.Χ. ανέλαβε διοικητής του στόλου που έπλευσε προς βοήθεια του Ευαγόρα κατά των Περσών. Ωστόσο, στο δρόμο για την Κύπρο, σταμάτησε στην Αίγινα, όπου και νίκησε τις σπαρτιατικές δυνάμεις. Μάλιστα στη μάχη σκοτώθηκε και ο ίδιος ο αρχηγός των Σπαρτιατών, Γοργώπας. Το 378 π.Χ., όταν η Αθήνα συμμάχησε με τη Θήβα κατά της Σπάρτης, ο Χαβρίας νίκησε τον Αγησίλαο Β' κοντά στη Θήβα. Το 376 θα νικήσει και το σπαρτιατικό στόλο στη Νάξο. Όμως το 369 π.Χ., η Αθήνα άλλαξε στρατόπεδο, συμμαχώντας με τη Σπάρτη κατά της Θήβας. Έτσι, ορίστηκε αρχιστράτηγος των Αθηναίων, των Λακεδαιμόνιων, των Κορινθίων, των Μεγαρέων και των άλλων συμμάχων στη μάχη κοντά στην Κόρινθο, όπου και νίκησε τις δυνάμεις του Επαμεινώνδα. Το 366 π.Χ., αυτός και ο επώνυμος άρχοντας Καλλίστρατος κατηγορήθηκαν για προδοσία, όταν συμβούλεψαν την πόλη του Ωρωπού να παραδοθεί στους Θηβαίους. Ωστόσο αθωώθηκε και δέχτηκε τη θέση στρατιωτικού υπό τις εντολές του Φαραώ της Αιγύπτου, Τέως, ο οποίος υπερασπιζόταν το βασίλειο από την περσική εισβολή. To 357 ξέσπασε ο Συμμαχικός Πόλεμος και ο Χαβρίας, μαζί το στρατηγό Χάρη ανέλαβε την αρχηγία του αθηναϊκού στόλου. Έχασε τη ζωή του σε μια επίθεση στο νησί του Χίου, το 356.

[10] Ο Μένων (; - 400 π.Χ.) ήταν μαθητής του Γοργία, μέλος του Σωκρατικού κύκλου και ένας από τους στρατηγούς του εκστρατευτικού σώματος του Κύρου του νεότερου εναντίον του αδελφού του Αρταξέρξη Β΄. Αναφέρεται και στον ομώνυμο πλατωνικό διάλογο· ίσως η παρουσία του στην Αθήνα σχετίζεται με το επικείμενο στρατιωτικό εγχείρημα. Η προσωπικότητά του μας είναι γνωστή από το έργο του Ξενοφώντα «Κύρου Ανάβασις». Συμμετείχε στη μάχη στα Κούναξα. Μετά τη μάχη αυτή ο ανταγωνισμός του με τον Κλέαρχο οδήγησε άμεσα στη σύλληψη των αρχηγών των Ελλήνων με δόλιο τρόπο από τον Πέρση σατράπη Τισσαφέρνη και τον θάνατο του Κλεάρχου. Στάλθηκε αιχμάλωτος στην Περσική αυλή, όπου εκτελέστηκε ύστερα από κράτηση ενός έτους. Ο Ξενοφών περιγράφει τον Μένωνα ως φίλαρχο, φιλάργυρο, συκοφάντη και γενικά ως άνθρωπο φαύλο. Ο Πλάτων στο διάλογο του δεν του αποδίδει τέτοια ελαττώματα. Ο μόνος υπαινιγμός τον οποίον κάνει είναι ότι τον αποκαλεί «πατρικό φίλο» του βασιλιά των Περσών.

[11] Φάρσαλος: Στα ιστορικά χρόνια, η πόλη είναι γνωστή με το όνομα Φάρσαλος. Κατά τους Περσικούς πολέμους συμμάχησε με τους Αθηναίους. Αρχοντικό γένος της πόλης ήταν το γένος των Εχεκρατιδών. Στις αρχές του 4ο π.Χ. αιώνα η πόλη αποτέλεσε μέλος του Θεσσαλικού Κοινού. Αργότερα ενσωματώθηκε στο βασίλειο της Μακεδονίας, κατά την βασιλεία του Φιλίππου Β'. Η ευρύτερη περιοχή έγινε θέατρο συγκρούσεων τόσο μεταξύ Αιτωλών και Θεσσαλών ενάντια στους Μακεδόνες.

[12] Το τάλαντο είναι μονάδα μέτρησης της μάζας που χρησιμοποιείτο κατά την αρχαιότητα από πολλούς λαούς της Μεσοποταμίας και της Μεσογείου. Οι υποδιαιρέσεις του, όταν αναφέρονταν σε πολύτιμα μέταλλα, λειτουργούσαν και ως νομίσματα. Συνήθως ένα τάλαντο ισοδυναμούσε με το βάρος του νερού που χωρά σε έναν τυποποιημένο αμφορέα. Αυτό ποίκιλλε από λαό σε λαό. Κατά προσέγγιση ένα ελληνικό («αττικό») τάλαντο ισοδυναμούσε με 26 σημερινά χιλιόγραμμα (κιλά), ένα αιγυπτιακό με 27, ένα βαβυλωνιακό με 30,3 και ένα ρωμαϊκό με 32,3. Οι Εβραίοι χρησιμοποιούσαν το βαβυλωνιακό τάλαντο, αλλά αργότερα το αναθεώρησαν - το βαρύ τάλαντο της εποχής της Καινής Διαθήκης θα ζύγιζε σήμερα 58,9 χιλιόγραμμα. Βλέπε σε άλλη υποσημείωση αναλογίες τάλαντου οβολού, μνας κλπ.

[13] Αμφίπολη Σερρών: Η μάχη της Αμφίπολης συνέβη κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο το 422 π.Χ., στη Μακεδονία, στην περιοχή της Αμφίπολης. Αντίπαλοι ήταν οι Αθηναίοι υπό το στρατηγό Κλέωνα και οι Σπαρτιάτες υπό το στρατηγό Βρασίδα. Η μεγάλη ήττα των Αθηναίων και ο θάνατος των Κλέωνα και Βρασίδα είχε ως αποτέλεσμα την επικράτηση των φιλειρηνικών παρατάξεων μεταξύ των εμπολέμων. Έτσι, το φθινόπωρο του 422 π.Χ. άρχισαν οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις οι οποίες κατέληξαν στην ειρήνη του Νικία το 421 π.Χ..

[14] Ο Περδίκκας Β' ήταν βασιλιάς της Μακεδονίας από το 448 έως το 413 π.Χ. Διαδέχθηκε τον πατέρα του Αλέξανδρο και ήταν αδελφός του Αλκέτα Β´, του Φιλίππου και της Στρατονίκης. Μετά το θάνατο του τελευταίο0υ, το Μακεδονικό κράτος άρχισε να αποσυντίθεται. Τα διάφορα μακεδονικά φύλα αυτονομήθηκαν σχεδόν πλήρως και υπήρχε μόνο μια χαλαρή συμμαχία γύρω από το βασιλιά.

[15] Οι Πλαταιές (αρχ. Πλαταιαί) ήταν σπουδαία ιστορική πόλη της Βοιωτίας. Ο Όμηρος και ο Ηρόδοτος την μνημονεύουν με το όνομα Πλάταια, ο Θουκυδίδης, Στράβων και Παυσανίας με το όνομα Πλαταιαί. Βρισκόταν στα όρια της Αττικής, βόρεια του Κιθαιρώνα και δυτικά των αρχαίων Ερυθρών. Βρίσκονταν μεταξύ του βουνού και του ποταμού Ασωπού, ο οποίος σχημάτιζε φυσικό σύνορο με την Θήβα.^[1] Τα ερείπια της αρχαίας πόλης βρίσκονται παρά την σημερινή κοινότητα Πλαταιές Βοιωτίας (πρώην Κόκλα), του Δήμου Θηβαίων.

[16] Πολίτας = Ιθαγένεια ή υπηκοότητα ονομάζεται νομικά η ιδιότητα του πολίτη, για την ακρίβεια ο νομικός δεσμός του ατόμου με το κράτος στο οποίο ανήκει. Κάθε άνθρωπος αποκτά ιθαγένεια τη στιγμή που γεννιέται, κατά κανόνα την ίδια με έναν από τους γονείς του (δίκαιο του αίματος) ή υπό προϋποθέσεις του τόπου γέννησής του (δίκαιο του εδάφους). Κατά τη διάρκεια της ζωής του ενδέχεται να αποκτήσει νέα ιθαγένεια οικειοθελώς - η διαδικασία αυτή ονομάζεται πολιτογράφηση.

[17] Βλέπε σε άλλη υποσημείωση αναλογίες τάλαντου, οβολού, μνας κλπ.

[18] Προπύλαια: Είναι τα τείχη που περιβάλλουν τα μνημεία της Ακροπόλεως. Εντυπωσιάζει η είσοδός των. Τα Προπύλαια. Λόγω της οικονομικής δυσχέρειας που προκάλεσε ο πόλεμος μεταξύ της Αθήνας και της Σπάρτης, τα Προπύλαια δεν αποπερατώθηκαν.

[19] Νεώσοικος το σημείο του λιμανιού που καλύπτεται με στέγαστρο και εξυπηρετεί τη φύλαξη των πλοίων που έχουν ανελκυστεί από τη θάλασσα

[20] Ο Κίμων ήταν Αθηναίος πολιτικός και στρατηγός του πρώτου μισού του 5ου αιώνα π.Χ.. Δεδομένου ότι εξελέγη στρατηγός το 476 π.Χ. και θα πρέπει να ήταν 30 χρονών τότε, πρέπει να γεννήθηκε το 506 π.Χ.. Ο Κίμων ανήκε στο μεγάλο γένος των Φιλαϊδών^[1]. Πατέρας του ήταν ο Μιλτιάδης, ο νικητής του Μαραθώνα και μητέρα του ήταν η Ηγησιπύλη, πριγκίπισσα από τη Θράκη, κόρη του βασιλέως Ολόρου (από την ίδια οικογένεια καταγόταν και ο ιστορικός Θουκυδίδης).

[21] Ο Αριστείδης (περίπου 550 π.Χ.-467 π.Χ.) (επονομαζόμενος και «δίκαιος») υπήρξε Αθηναίος στρατηγός και πολιτικός. Ήταν από τα σημαντικότερα δημόσια πρόσωπα της εποχής του και ο σημαντικότερος πολιτικός αντίπαλος του Θεμιστοκλή. Ήταν γιος του Λυσίμαχου και κατάγονταν από τον δήμο της Αλωπεκής της Αντιοχίδας φυλής της Αττικής, από σχετικά εύπορη οικογένεια. Μετά την κατάλυση της τυραννίας των Πεισιστρατιδών(510 π.Χ.) αναφέρεται ως φίλος του δημοκρατικού πολιτικού Κλεισθένη.

[22] Αξίες οικοπέδου: Μια βίλα μετά οικοπέδου στην αρχαία Αμφίπολη πουλιόταν αντί 12,5 χρυσών στατήρων (βάρους 8,60-8,75 γραμμ. ο καθένας), δηλαδή αντί 12,5 σημερινών χρυσών λιρών. Το σπίτι μόνο, χωρίς το οικόπεδο γύρω του, κόστιζε 2.800 δραχμές. Αλλά τι ακριβώς αντιπροσώπευαν αυτές οι δραχμές; Κάθε αττική δραχμή είχε 4,36 γραμμάρια περιεκτικότητα σε ασήμι και καθαρότητα μέχρι και 983 τοις χιλίοις. Συνεπώς, είχε μια αξία υπολογίσιμη και σήμερα. Βλέπε σε άλλη υποσημείωση αναλογίες τάλαντου, οβολού, μνας κλπ.

[23] Οι Μεγαρείς: ήταν οι κάτοικοι της αρχαίας Μεγαρίδας, αρχαίας ελληνικής χώρας ανάμεσα στην Αττική και την Κορινθία. Η Μεγαρίδα κάλυπτε το κομμάτι γης ανάμεσα στον Κορινθιακό κόλπο και τον Σαρωνικό και αυτό της έδινε το πλεονέκτημα να έχει πρόσβαση σε δύο διαφορετικές θάλασσες. Η θάλασσα ήταν η μόνη διέξοδος των Μεγαρέων καθώς ήταν περικυκλωμένοι από πολύ ισχυρούς γείτονες, τους Αθηναίους στα ανατολικά και τους Κορίνθιους στα δυτικά. Αυτή η στενότητα χώρου τους ώθησε στην ίδρυση πολυάριθμων και απομακρυσμένων αποικιών, κυρίως στην ανατολική Θράκη και την Μαύρη θάλασσα. Οι Μεγαρείς ήρθαν σε σύγκρουση με τους γείτονες τους, αρχικά με τους Κορίνθιους τον 8ο αιώνα π.Χ. και στην συνέχεια με τους Αθηναίους τον 6ο αιώνα π.Χ. Αντικείμενο της διαμάχης τους με τους Αθηναίους ήταν το νησί της Σαλαμίνας την οποία την κατείχαν οι Μεγαρείς από το 640 έως το 570 π.Χ. περίπου. Μετά από εικοσαετή πόλεμο, μεταξύ Αθηναίων και Μεγαρέων, η Σαλαμίνα πέρασε ξανά στην κυριαρχία των Αθηναίων. Την περίοδο του δεύτερου ελληνικού αποικισμού οι Μεγαρείς ίδρυσαν πολυάριθμες αποικίες κυρίως στην Προποντίδα και στην Μαύρη Θάλασσα, όπως το Βυζάντιο και η Χαλκηδόνα, η Νικομήδεια κ.α. Στους Περσικούς πολέμους οι Μεγαρείς συμμάχησαν με τους υπόλοιπους Έλληνες εναντίον των Περσών. Συμμετείχαν στην ναυμαχία της Σαλαμίνας με 20 πλοία και στην μάχη των Πλαταιών με 3.000 οπλίτες^[2]. Τα επόμενα χρόνια οι Μεγαρείς αντιμετώπισαν τον έντονο ανταγωνισμό της Αθήνας στο εμπόριο της ανατολικής Μεσογείου και Μαύρης θάλασσας. Ο ανταγωνισμός αυτός κορυφώθηκε με το Μεγαρικό ψήφισμα που εξέδωσε η Αθήνα και έγινε μία από τις βασικές αιτίες ξεσπάσματος του Πελοποννησιακού πολέμου. Τα Μέγαρα στον Πελοποννησιακό πόλεμο συμμάχησαν με την Σπάρτη. Τα χρόνια που ακολούθησαν την λήξη του Πελοποννησιακού πολέμου τα Μέγαρα έχασαν μεγάλο μέρος της δύναμής τους, Περιορίστηκαν σε τοπικό ρόλο και παρακολουθούσαν τα γεγονότα στον ελλαδικό χώρο χωρίς ουσιαστική ανάμειξη.

[24] Ως Φλιάσιον Πεδίον αναφέρεται η κοιλάδα του Ασωπού ποταμού στη νότια Κορινθία. Η κοιλάδα βρίσκεται σε υψόμετρο 300 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και υπήρξε εύφορη -οι ντόπιοι παρήγαγαν κρασί από τα εκλεκτά αμπέλια της. Το Φλιάσιο πεδίο ανήκε κατά την αρχαιότητα στους κατοίκους του Φλιούντα ή Φλειούντα, μια πόλης χτισμένης περίπου 3,5 χιλιόμετρα από τη σημερινή Νεμέα Από την αρχαία πόλη απομένουν τμήματα των τειχών της και του θεάτρου της.

Λογοτεχνία - Πολιτιστικά Εκτελωνιστών

Σάββατο 3 Μαΐου 2014