Δημοσθένους: Περί Συντάξεως (Προϋπολογισμού Πόλης –Κράτους) Κακοδιαχείριση των Δημοσίων Χρημάτων 4 Μαΐου 2014 Μέρος πρώτο παρ. 1-15

Δημοσθένους: Περί Συντάξεως (Προϋπολογισμού Πόλης –Κράτους) Κακοδιαχείριση των Δημοσίων Χρημάτων 4 Μαΐου 2014

Κείμενο – Μετάφραση – Σημειώσεις Γιώργος Γραικός

Σχόλια: Έχουν περάσει 24 αιώνες και σε αυτόν τον χώρο που λέγεται Ελλάδα συμβαίνουν τα ίδια πράγματα.

Μέρος πρώτο παράγραφοι 1-15

Μισθοδοσία για τη συμμετοχή στη Συνέλευση του Δήμου[1]

[1] Περὶ μὲν τοῦ παρόντος ἀργυρίου[2] καὶ ὧν ἕνεκα τὴν ἐκκλησίαν [3] ποιεῖσθ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, οὐδέτερόν μοι δοκεῖ τῶν χαλεπῶν εἶναι, οὔτ’ ἐπιτιμήσαντα τοῖς νέμουσι καὶ διδοῦσι τὰ κοινὰ εὐδοκιμῆσαι παρὰ τοῖς βλάπτεσθαι διὰ τούτων ἡγουμένοις τὴν πόλιν, οὔτε συνειπόντα καὶ παραινέσαν θ’ ὡς δεῖ λαμβάνειν, χαρίσασθαι τοῖς σφόδρ’ ἐν χρείᾳ τοῦ λαβεῖν οὖσιν· οὐδέτεροι γὰρ πρὸς τὸ τῇ πόλει συμφέρον σκοποῦντες οὔτ’ ἐπαινοῦσιν οὔτε δυσχεραίνουσι τὸ πρᾶγμα, ἀλλ’ ὡς ἑκάτεροι χρείας καὶ περιουσίας ἔχουσιν. [4]

(2) ἐγὼ δὲ τοῦτο μὲν οὔτ’ ἂν εἰσηγησαίμην, οὔτ’ ἂν ἀντείποιμ’ ὡς οὐ δεῖ λαμβάνειν· παραινῶ μέντοι σκοπεῖν καὶ λογίζεσθαι πρὸς ὑμᾶς αὐτοὺς ὅτι τἀργύριον μέν ἐστι τοῦθ’, ὑπὲρ οὗ βουλεύεσθε, μικρόν, τὸ δ’ ἔθος μέγα, ὃ γίγνεται μετὰ τούτου. εἰ μὲν οὖν μετὰ τοῦ πράττειν ἃ προσήκει καὶ τὸ λαμβάνειν κατασκευάσεσθε, οὐ μόνον οὐ βλάψετε, ἀλλὰ καὶ τὰ μέγιστ’ ὠφελήσετε τὴν πόλιν καὶ ὑμᾶς αὐτούς· εἰ δὲ τοῦ μὲν λαμβάνειν καὶ ἑορτὴ καὶ πᾶσ’ ἀρκέσει πρόφασις, τοῦ δ’ ἃ πρὸς τούτοις δεῖ ποιεῖν μηδὲ τοὺς λόγους ἀκούειν ἐθελήσετε, ὁρᾶτε μήποθ’, ἃ νῦν ὀρθῶς ἡγεῖσθε πράττειν, σφόδρ’ ἡμαρτηκέναι νομίσητε.

(1) Για τα παρόντα χρήματα που συγκαλέσατε τη συνέλευση της Εκκλησίας του Δήμου, άνδρες Αθηναίοι, νομίζω ότι δεν υπάρχει τίποτα το δύσκολο,

ούτε να κατηγορήσω όσους κατέχουν και δίδουν το δημόσιο χρήμα για να πετύχουν (τους σκοπούς τους) με αυτό, αν και βλάπτουν, την διακυβέρνηση στην πόλη,

ούτε να κατηγορήσω αυτούς που συνηγορούν και προτρέπουν ότι πρέπει να τα μοιράζουν, να τα χαρίζουν σε αυτούς που έχουν μεγάλη ανάγκη να τα πάρουν.

Γιατί είναι αδιάφορο σύμφωνα με το πρωταρχικό στόχο για το συμφέρον της πόλης και αυτοί που επαινούν και αυτοί που δυσχεραίνουν την κατάσταση,

γιατί και οι δύο έχουν ανάγκη να υπερασπιστούν την περιουσία τους.

(2) Εγώ προσωπικά ούτε εισηγούμαι, ούτε αντιλέγω για αυτούς (με μισθό για παρουσίαση στις συνελεύσεις)[5] [6] που πρέπει να την εισπράττουν, εντούτοις προτρέπω να εξετάζετε και να αναλογίζεστε για τα χρήματα για τα οποία συνεδριάζετε σήμερα, ενώ είναι περιορισμένα, ο εθισμός (συνήθεια) είναι μεγάλος (διαρκής) που προξενείτε με αυτά.

Εάν λοιπόν πράξετε όσα αρμόζουν και η διανομή των χρημάτων γίνει όπως προγραμματίσετε, όχι μόνο δεν θα βλάψετε, αλλά πολύ θα ωφελήσετε την πολιτεία και τους εαυτούς σας.

Αν όμως σας αρκεί με κάθε γιορτή ή άλλη πρόφαση, να παίρνετε χρήματα και να υλοποιήσετε αυτά που πρέπει, χωρίς να θελήσετε να ακούσετε τους λόγους (αντίλογους), προσέχετε, μήπως αυτά που εκτελείτε σαν ηγέτες τώρα είναι ορθά, κάποτε θεωρήσετε σαν μεγάλα σφάλματά σας.

Προπαρασκευή πολέμου

(3) ἐγὼ δέ φημι δεῖν （καί μοι μὴ θορυβήσητ᾽ ἐφ᾽ ᾧ μέλλω λέγειν, ἀλλ᾽ ἀκούσαντες κρίνατε）, ὡς περὶ τοῦ λαβεῖν ἐκκλησίαν ἀπεδώκαμεν, οὕτω καὶ περὶ τοῦ συνταχθῆναι καὶ παρασκευασθῆναι τὰ πρὸς τὸν πόλεμον ἐκκλησίαν ἀποδοῦναι, καὶ παρασχεῖν ἕκαστον αὑτὸν μὴ μόνον ταῦτ᾽ ἀκούειν ἐθέλοντα, ἀλλὰ καὶ πράττειν βουλόμενον, ἵν᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τῶν ἀγαθῶν τὰς ἐλπίδας δι᾽ὑμῶν αὐτῶν ἔχητε, καὶ μὴ τὸν δεῖνα μηδὲ τὸν δεῖνα πυνθάνησθε τί πράττει.

(3) Εγώ δε λέγω ότι πρέπει (μην θορυβηθείτε φωνάζοντας σε εμένα, για όσα θα σας πω, αλλά να ακούσετε και να κρίνετε),

όπως συγκαλέσαμε την Εκκλησία του Δήμου για να μοιράσουμε τα χρήματα (της μισθοδοσίας), έτσι να την συγκαλέσουμε για να δοθούν για την προπαρασκευή του πολέμου,

να δείξετε προθυμία και έκαστος να θέλει να ακούσει και να θελήσει να τα εφαρμόσει , γιατί άνδρες Αθηναίοι,

τις καλές ελπίδες να κρατάτε εσείς, και μην ακούτε τι πράττει ούτε ο ένας, ούτε ο άλλος.

(4) Και τα εισοδήματα που έχει η πολιτεία, και αυτά τώρα που ξοδεύετε από τα δικά σας χωρίς να δίνετε λογαριασμό σε κανένα, και αυτά όσα προέρχονται από τους συμμάχους, πιστεύω ότι πρέπει να τα μοιράζεται όλοι εξ ίσου,

σε αυτούς που είναι σε στρατεύσιμη ηλικία, σε αυτούς που υλοποιούν τον εφοδιαστικό κατάλογο των στρατευμένων ή πως αλλιώς θέλετε να τον ονομάσετε, να τους στρατολογείτε όλους και να μην παραχωρείτε αυτό το δικαίωμα σε κανένα,

(5) αλλά η στρατιωτική ισχύ της πόλης –κράτους εξαρτάται από εσάς, σχεδιασμένη από τα χρήματα αυτά, γιατί άμα έχετε οικονομική άνεση κάνετε τα πρέποντα και ο στρατηγός θα ηγηθεί (του στρατεύματος), ώστε σε εσάς, άνδρες Αθηναίοι, να μην συμβαίνουν τα τωρινά (άσχημα): τους στρατηγούς να κρίνετε

για να μην περιπλέκονται τα πράγματα.

«Ο ένας, τον άλλο, τον τρίτον, να καταγγέλλει χωρίς καμμία συνέχεια».

Αθηναϊκή Συμμαχία

(6) Αλλά τι θα συμβεί με εσάς; Κατά πρώτον οι σύμμαχοι να μην έχουν την φρουρά σας, αλλά να είναι φίλοι σας, έτσι θα συμφέρει εσάς και εκείνους, έπειτα οι στρατηγοί να μην έχουν ξένους μισθοφόρους, ώστε τους συμμάχους να τους ταλαιπωρούν ( ν΄άγονται και να φέρονται), τους δε εχθρούς να μην τους προβλέπουν, [9]

εξ αυτών οι ωφέλειες αυτών (των συμμάχων) είναι ίδιες, τα μίση και τα εγκλήματα έχουν στόχο ολόκληρη την πόλη, αλλά οι πολίτες ακολουθούν (τους στρατηγούς) αντιμετωπίζοντας τους εχθρούς όπως τώρα κάνουμε φίλους.

(8) νῦν δὲ πρωτεύειν μὲν ὑμεῖς ἀξιοῦτε καὶ τὰ δίκαι᾽ ὁρίζειν τοῖς ἄλλοις, τὴν δὲ ταῦτ᾽ ἐφορεύσουσαν καὶ φυλάξουσαν δύναμιν οὔτε κατεσκεύασθ᾽ οὔτε κατασκευάζεσθε, ἀλλ᾽ ἐπὶ πολλῆς μὲν ἡσυχίας καὶ ἐρημίας ὑμῶν ὁ Μυτιληναίων δῆμος [10]καταλέλυται, ἐπὶ πολλῆς δ᾽ἡσυχίας ὁ Ῥοδίων[11], ἐχθρός γ᾽ ὢν ἡμῖν, φαίη τις ἄν: ἀλλὰ μείζω χρὴ νομίζειν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὴν πρὸς τὰς ὀλιγαρχίας ὑπὲρ αὐτῆς τῆς προαιρέσεως ἔχθραν, ἢ τὴν πρὸς τοὺς δήμους ὑπὲρ ὧν ποτ᾽ ἂν ᾖ.

(7) Εκτός από αυτά, πολλές υποθέσεις απαιτούν την δική σας παρουσία, σας συμφέρει να χρησιμοποιείτε τις δικές σας δυνάμεις για να κάνετε τους πολέμους σας, και για άλλες υποθέσεις είναι απαραίτητη.

γιατί αν επιθυμείτε ησυχία και να απέχετε και να μην ασχολείστε το πώς πάνε οι ελληνικές υποθέσεις τότες το θέμα είναι διαφορετικό:

(8) Τώρα όμως έχετε τα πρωτεία και αξιώνετε να ορίζετε τα πολιτικά και οικονομικά δικαιώματα των άλλων (πόλεων –κρατών),

αλλά τη δύναμη που θα τα εποπτεύει και θα τα φυλάει ούτε την δημιουργήσατε ούτε θα την ιδρύσετε μελλοντικά,

αλλά στην μεγάλη ησυχία και ατονία σας η πολιτεία -Δήμος των Μυτιληναίων καταλύθηκε (με ολιγαρχία) όπως και στη μεγάλη ησυχία, οι Ρόδιοι σαν εχθροί ακόμα υπάρχουν, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος:

Αλλά νομίζω ότι πρέπει να είναι μείζον θέμα άνδρες Αθηναίοι, η αιρετική εχθρότητά μας για την ολιγαρχία, ενώ για τη δημοκρατία πάντα ήμαστε υπέρ.

Σύνταξη προϋπολογισμού της πόλης -κράτους

(10) ὃ δέ μοι πλείστην ἀθυμίαν παρέσχεν ἁπάντων, ἐρῶ πρὸς ὑμᾶς καὶ οὐκ ἀποκρύψομαι, ὅτι πολλῶν καὶ μεγάλων καὶ καλῶν ὄντων τούτων ἁπάντων, τῶν μὲν ἄλλων οὐδενὸς οὐδεὶς μέμνηται, τοῖν δυοῖν δ᾽ ὀβολοῖν[12] ἅπαντες. καίτοι τοὺς μὲν οὐκ ἔστι πλείονος ἢ δυοῖν ὀβολοῖν [13]ἀξίους εἶναι, τἄλλα δὲ μετὰ τούτων ὧν εἶπον τῶν βασιλέως ἄξι᾽ ἐστὶ χρημάτων, πόλιν τοσούτους ὁπλίτας ἔχουσαν καὶ τριήρεις καὶ ἵππους καὶ χρημάτων πρόσοδον συντετάχθαι καὶ παρεσκευάσθαι.

(11) τι οὖν ταῦτα νῦν, φαίη τις ἄν, λέγω; ὅτι φημὶ δεῖν ὑμᾶς, ἐπειδὴ τὸ μὲν πάντας μισθοφορεῖν δυσχεραίνουσί τινες, τὸ δὲ συνταχθῆναι καὶ παρασκευασθῆναι παρὰ πάντων χρήσιμον εἶναι δοκιμάζεται, ἐντεῦθεν ἄρξασθαι τοῦ πράγματος, καὶ προθεῖναι περὶ τούτων τῷ βουλομένῳ γνώμην ἀποφήνασθαι. ὡς οὕτως ἔχει: ἂν μὲν ὑμεῖς νῦν πεισθῆτε τούτων καιρὸν εἶναι, ὅταν αὐτῶν εἰς χρείαν ἔλθητε, ἕτοιμ᾽ὑπάρξει: ἂν δ᾽ ἀκαιρίαν ἡγησάμενοι παρίδητε, ὅταν δέῃ χρῆσθαι,τότ᾽ ἀναγκασθήσεσθε παρασκευάζεσθαι.

(9) Αλλά για να επανέλθω στο θέμα, λέγω ότι πρέπει να οργανωθείτε και να δημιουργήσετε την κατάλληλη σύνταξη προϋπολογισμού για την είσπραξη των εσόδων και την πληρωμή των κρατικών εξόδων,

σας μίλησα για αυτά και προηγούμενα και διεξοδικά μάλιστα πώς να οργανωθείτε, και οι οπλίτες και οι ιππείς και όλοι οι άλλοι εκτός αυτών, ώστε να υπάρχει κοινή οικονομική άνεση.

(10) Αυτό από όλα που μου δημιούργησε κενό σκέψης, δηλαδή αυτά που λέγω σε εσάς και δεν κρύβομαι, είναι ότι τα πολλά, τα μεγάλα και τα καλά όλων αυτών, και τα άλλα, κανείς δεν θυμάται, όμως θυμάται τους δύο οβολούς.

Και όμως οι δύο οβολοί δεν έχουν αξία περισσότερη από αυτή (που αντιπροσωπεύουν), ενώ τα άλλα που πρότεινα σημαίνουν χρήματα στη διάθεση του βασιλιά σε μια πολιτεία με τόσους οπλίτες και τόσες τριήρεις και τόσο ιππικό και προσόδους (χρήματα) προϋπολογισμένους και οργανωμένους.

(11) Γιατί λοιπόν τώρα λέγω αυτά αν με ρωτήσει ένας, λέγω: ότι πρέπει εσείς, επειδή ο μισθός στρατιωτικής θητείας δυσαρεστεί μερικούς, η οργάνωση και η προετοιμασία επιδοκιμάζεται από όλους σαν χρήσιμο, από εδώ ξεκινά το πρόβλημα, και να δώσετε να πει τη γνώμη του για αυτά καθένας που θα θελήσει.

Καθότι έτσι έχει η υπόθεση: αν εσείς πειστείτε ότι είναι ο καιρός τώρα γι΄αυτά , όταν τα (την σύνταξη του προϋπολογισμού) χρειαστείτε θα τα βρείτε έτοιμα, αν όμως σαν ηγέτες τα παραβλέψετε σαν άκαιρα, όταν τα χρειαστείτε, τότε θα αναγκαστείτε να τα ιδρύσετε.

[12] Ἤδη δέ τις εἶπεν ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοί που λέγων, οὐχ ὑμῶν τῶν πολλῶν, ἀλλὰ τῶν διαρρηγνυμένων εἰ ταῦτα γενήσεται, «τί δ’ ὑμῖν ἐκ τῶν Δημοσθένους λόγων ἀγαθὸν γέγονεν; παρελθὼν ὑμῶν, ὅταν αὐτῷ δόξῃ, ἐνέπλησε τὰ ὦτα λόγων, καὶ διέσυρε τὰ παρόντα, καὶ τοὺς προγόνους ἐπῄνεσεν, καὶ μετεωρίσας καὶ φυσήσας ὑμᾶς κατέβη.»

[13] ἐγὼ δ’ εἰ μὲν ὑμᾶς δυναίμην ὧν λέγω τι πεῖσαι, τηλικαῦτ’ ἂν οἶμαι τὴν πόλιν πρᾶξαι ἀγαθὰ ὥστ’, εἰ νῦν εἰπεῖν ἐπιχειρήσαιμι, πολλοὺς ἂν ἀπιστῆσαι ὡς μείζοσιν ἢ δυνατοῖς· οὐ μὴν οὐδὲ τοῦτο μικρὸν ὠφελεῖν οἶμαι, εἰ τὰ βέλτιστ’ ἀκούειν ὑμᾶς συνεθίζω. δεῖ γάρ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὸν βουλόμενόν τι ποιῆσαι τὴν πόλιν ἡμῶν ἀγαθὸν τὰ ὦτα πρῶτον ὑμῶν ἰάσασθαι· διέφθαρται γάρ· οὕτω πολλὰ καὶ ψευδῆ καὶ πάντα μᾶλλον ἢ τὰ βέλτιστ’ ἀκούειν εἴθισθε.

(12) Έχει ήδη κάποιος, πει άνδρες Αθηναίοι, όχι από εσάς εδώ τους πολλούς, αλλά από αυτούς που διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους, αν αυτά που λέγω πραγματοποιηθούν,
«τι καλό θα γίνει σε εσάς από τους λόγους του Δημοσθένη όταν αυτός στο παρελθόν που βρισκόταν στις δόξες του, μας γέμιζε με τα ίδια λόγια και κατηγορούσε τα σημερινά, επαινούσε τους προγόνους, μας ανέβαζε στον ουρανό, και μας εμφύσηζε την υπερηφάνεια κατεβαίνοντας από το βήμα».

(13) Αν όμως μπορούσα με όσα λέγω να σας πείσω για κάτι μεγάλο, νομίζω ότι έκανα καλό στην πολιτεία, αν τώρα επιχειρούσα ναν τα πω, πολλοί δεν θα τα πίστευαν σαν υπερβολή της πραγματικότητας,
Αλλά και αυτό το μικρό νομίζω ότι σας ωφελεί, να σας συνηθίζω να ακούτε τα καλύτερα, γιατί πρέπει άνδρες Αθηναίοι, όποιος επιθυμεί να κάνει κάτι καλό στην πόλη –κράτος μας, να θεραπεύσει πρώτα τα αυτιά σας, γιατί έχουν αρρωστήσει, αφού πολλά και ψευδή και άλλα συνηθίσατε να ακούτε και όχι τα καλύτερα.

Κλοπές δημοσίου χρήματος

[14] οἷον (ὅπως δὲ μὴ θορυβήσει μοι μηδείς, πρὶν ἂν ἅπαντ’ εἴπω) ἀνέῳξαν δή που πρώην τινὲς τὸν ὀπισθόδομον[14]. οὐκοῦν οἱ παριόντες ἅπαντες τὸν δῆμον καταλελύσθαι, τοὺς νόμους οὐκέτ’ εἶναι, τοιαῦτ’ ἔλεγον. καίτοι, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, (καὶ σκοπεῖτ’ ἂν ἀληθῆ λέγω) οἱ μὲν ταῦτα ποιοῦντες ἄξι’ ἐποίουν θανάτου, ὁ δῆμος δ’ οὐ διὰ τούτων καταλύεται. πάλιν κώπας τις ὑφείλετο· μαστιγοῦν, στρεβλοῦν πάντες οἱ λέγοντες, τὸν δῆμον καταλύεσθαι. ἐγὼ δὲ τί φημί; τὸν μὲν ὑφαιρούμενον θανάτου ποιεῖν ἄξια, ὥσπερ ἐκεῖνοι, τὸν δῆμον δ’ οὐ διὰ τούτων καταλύεσθαι.

[15] ἀλλὰ πῶς καταλύεται, οὐδεὶς λέγει οὐδὲ παρρησιάζεται. ἐγὼ δὲ φράσω· ὅταν ὑμεῖς, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, φαύλως ἠγμένοι, πολλοὶ καὶ ἄποροι καὶ ἄοπλοι καὶ ἀσύντακτοι καὶ μὴ ταὐτὰ γιγνώσκοντες ἦτε, καὶ μήτε στρατηγὸς μήτ’ ἄλλος μηδεὶς ὧν ἂν ὑμεῖς ψηφίσησθε φροντίζῃ, καὶ ταῦτα μηδεὶς λέγειν ἐθέλῃ μηδ’ ἐπανορθοῖ, μηδ’ ὅπως παύσεται τοιαῦτ’ ὄντα πράττῃ, ὃ νῦν ἀεὶ συμβαίνει.

(14) Παράδειγμα (όμως μην μου αντιμιλήσει κανείς πριν τα πω όλα) άνοιξαν κάποιοι πρόσφατα το θησαυροφυλάκιο του Παρθενώνα της πόλης –κράτος, λοιπόν όλοι έλεγαν συμβουλεύοντας ότι καταλύθηκε η σύγκλιση της Εκκλησίας του Δήμου, οι νόμοι δεν εφαρμόζονται πια, και άλλα τέτοια έλεγαν.
Και όμως άνδρες Αθηναίοι (και σκεφθείτε αν λέγω την αλήθεια) όσοι έπραξαν αυτά (έκλεψαν το θησαυροφυλάκιο) αξίζουν να πεθάνουν, αλλά η κατάλυση του Δήμου (Δημοκρατίας) δεν κινδυνεύει από αυτούς, όταν κάποιος κλέψει κουπιά, να μαστιγωθεί, όταν θα καταλυθεί η Εκκλησία του Δήμου να τον κατακομματιάσουν λέγουν όλοι, εγώ δε τι λέγω; Όποιος κλέψει είναι άξιος να υποστεί την ποινή του θανάτου, όχι όμως ότι καταλύεται η Δημοκρατία με τέτοιες ενέργειες.
[15] Αλλά πως καταλύεται (η Δημοκρατία) όμως κανένας δεν λέγει, ούτε προτείνει. Εγώ θα το (τολμήσω να το) εκφράσω, όταν εσείς, άνδρες Αθηναίοι, παρασυρμένοι σε σφάλματα, βρίσκεστε οι περισσότεροι και άποροι και άοπλοι και χωρίς στρατιωτική οργάνωση, χωρίς να τα γνωρίζετε, και κανείς στρατηγός, ούτε κανείς άλλος, που ψηφίσατε τα φροντίζει,
και κανείς δεν θέλει να σας αναφέρει ούτε να επανορθώσει, ούτε να πάψει να πράττει αυτά, όπως τώρα και πάντα συμβαίνει.

[1] Οι τίτλοι έχουν τοποθετηθεί από τον μεταφραστή.

[2] Αργυρίου: Από τον 6^ο αιώνα π.Χ. έως τον 3^ο αιώνα μ.Χ. η Αθήνα έκοψε νομίσματα κυρίως σε άργυρο, αργότερα και σε χαλκό, ενώ σε δυο περιστάσεις εκτάκτου ανάγκης εξέδωσε και χρυσά νομίσματα. Το αργυρά αθηναϊκά τετράδραχμα κυκλοφόρησαν από την Ιταλία έως το Αφγανιστάν και ήταν ένα από τα ισχυρότερα και μακροβιότερα νομίσματα του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Οι πρώτες νομισματικές εκδόσεις των Αθηνών, από τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. κ.ε., απεικονίζουν διάφορα θέματα, όπως γλαύκα, ίππο, ταυροκεφαλή, τροχό, γοργόνειο κ.ά.

[3] Η Εκκλησία του Δήμου ήταν η κύρια δημοκρατική συνέλευση στην αρχαία Αθήνα. Συνεδρίαζε στο λόφο της Πνύκας, στην Αγορά ή στο Θέατρο του Διονύσου. Η συνέλευση ήταν ανοιχτή σε όλους τους άρρενες πολίτες (που είχαν πολιτικά δικαιώματα) με ηλικία μεγαλύτερη των 18 ετών. Καθιερώθηκε από τον Σόλωνα το 594 π.Χ.. Κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. έως και 43.000 Αθηναίοι πολίτες συμμετείχαν στη διαδικασία των αποφάσεων της Αθηναϊκής δημοκρατίας. Έπειτα από τον Πελοποννησιακό Πόλεμο όμως έχασε παροδικά τη δύναμή της. Εκείνη την περίοδο, για να διευκολύνονται όσοι δεν ήταν αρκετά εύποροι ώστε να μπορούν να ξοδέψουν ένα μέρος του χρόνου τους μακρυά από το σπίτι και τη δουλειά τους, θεσπίστηκε μισθοφορία για τις συνελεύσεις της Εκκλησίας του Δήμου (1 οβολός περί τα 400 π.Χ. από τον Αγύρριο, και 3 οβολοί το 392 π.Χ.)

[4] Στις άνω τελείες χρησιμοποιούμε την τελεία.

[5] Ο "οβελίας άρτος", πήρε αυτό το όνομα γιατί ψηνόταν σε ειδικά καλούπια σχήματος βέλους, τους "οβελίσκους", και γιατί πουλιότανε έναντι ενός οβολού. Τρία ποτήρια λάδι το ένα έκτο μιας ασημένιας δραχμής (3 κοτύλες λάδι κόστιζαν μισό οβολό, όταν οι 6 οβολοί αποτελούσαν 1 δραχμή).

[6] Ταιριάζει με τη σημερινή αποζημίωση των βουλευτών.

[7] Η Πρώτη Αθηναϊκή συμμαχία ιδρύεται τον 3ο χρόνο μετά τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.Χ.) αυτό οφείλεται στον στρατηγό, τον Αριστείδη. Σκοπός η προστασία από τους βάρβαρους Πέρσες. Τον καιρό της ακμής η συμμαχία κυριαρχεί απόλυτα σε όλο το Αιγαίο. Το 425 π. Χ. είναι γνωστό ότι τα μέλη ήταν περίπου 400. Άγνωστες οι περίοδοι χρόνου μεταξύ των συνοδειών. Ονομάστηκε και Δηλιακή Συμμαχία από την αρχική της έδρα, τη νήσο της Δήλου, όπου συναντήσεις διεξάγονταν σε έναν ναό κι όπου τηρούταν το κοινό ταμείο των συμμαχικών πόλεων. - Η Δεύτερη Αθηναϊκή Συμμαχία ήταν συμμαχία που ίδρυσε η Αθήνα το 377 π.Χ. με σκοπό την προστασία των συμμαχικών κρατών από τις Σπαρτιατικές επεμβάσεις. Αποτελούσε ως ένα βαθμό αναβίωση της παλαιότερης Δηλιακής συμμαχίας που είχε διασπαστεί μετά την ήττα των Αθηναίων στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Η συμμαχία διατηρήθηκε μέχρι το 355 π.Χ., οπότε και αποστάτησαν οι περισσότερες συμμαχικές πόλεις.

[8] Φρουρές: Η ίδρυση κληρουχιών ήταν μια ιδιάζουσα μορφή αθηναϊκών αποικιών, στις περιοχές των σύμμαχων πόλεων. Το 450 π.Χ. ιδρύθηκαν οι πρώτες επίσημες κληρουχίες στη Λήμνο, στην ‘Ανδρο, στη Νάξο, στην Κάρυστο και συνεχίστηκαν και στα επόμενα χρόνια. Σε αρκετές περιπτώσεις η ίδρυση κληρουχιών αντιμετωπίστηκε από τους ντόπιους ως μια μορφή αθηναϊκής εισβολής στη χώρα τους, αφού οι κληρούχοι διατηρούσαν την ιδιότητα του αθηναίου πολίτη. Οι τάσεις δυσφορίας ως προς την αθηναϊκή πολιτική, η οποία επιτεινόταν με την ύπαρξη αθηναίων αξιωματούχων, επιφορτισμένων με την εφαρμογή των κοινών αποφάσεων και με την παρουσία στρατιωτικών φρουρών.

[9] Η συμμετοχή ή όχι σε ένανπόλεμο να μην είναι ερωτηματικόγια τοςυ συμμάχους.

[10] Μυτιληναίων: Στο Γ΄ βιβλίο του Θουκυδίδου Ιστορίαι, παρεμβάλλονται οι δημηγορίες του Κλέωνα και του συνετού Διόδοτου για την ανεπιτυχή αποστασία το 427 π.Χ. από την Αθηναϊκή Συμμαχία και την τιμωρία των Μυτιληναίων κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Ύστερα από την ευτυχή για τους Έλληνες έκβαση των Μηδικών πολέμων και την ολοσχερή ήττα των Περσών, οι Λέσβιοι με τους Χίους και τους Σάμιους ήταν από τους πρώτους, που προσχώρησαν στην Α’ Αθηναϊκή Συμμαχία (479 π.Χ.) ως αυτόνομοι σύμμαχοι. Η υποχρέωσή τους περιοριζόταν σε μόνο πλοία στη Συμμαχία, όχι να καταβάλλουν και οικονομική εισφορά στο Ελληνοταμείο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην πάρουν ποτέ οι Μυτιληναίοι τη θέση του φόρου υποτελούς, δηλαδή του υπηκόου στους Αθηναίους, όπως συνέβη με τις άλλες συμμαχικές πόλεις. Χαρακτηριστικό επίσης είναι ότι όλοι οι σύμμαχοι διατήρησαν τα πολιτεύματα που είχαν, και οι Μυτιληναίοι φυσικά το ολιγαρχικό.

[11] Ρόδιοι: Οι Αθηναίοι ήταν σύμμαχοι με τους Ροδίους και είχαν ανεπτυγμένες εμπορικές και πολιτικές σχέσεις μεταξύ τους. Κάποια στιγμή οι Ρόδιοι τσαντίστηκαν με τους Αθηναίους, θεωρώντας -δικαίως- πως εκείνοι τους εκμεταλλεύονταν. Έτσι, οι Ρόδιοι διέκοψαν τη συμμαχική σχέση με τους Αθηναίους και στη Ρόδο επικράτησαν πολιτικές δυνάμεις φιλο-ολιγαρχικές, οι οποίες σε συμμαχία με κάποιες από τις δημοκρατικές ήρθαν σε επαφή με τον σατράπη της Καρίας, Μαύσωλο, ο οποίος είχε εχθρικά συμφέροντα ενάντια στις ελληνικές πόλεις και δη στην Αθήνα. Διεξήγαγαν σκληρό πόλεμο οι Ρόδιοι εναντίον των Αθηναίων (το λεγόμενο “συμμαχικό πόλεμο”), ο οποίος προκάλεσε τελικά μεγάλες συμφορές στην Αθήνα και έκτοτε οι Αθηναίοι δεν ήθελαν ούτε να ξανακούσουν για Ροδίους. Τους μισούσαν. Η συμμαχία των Ροδίων με την Καρία έληξε με την κατάκτηση και την εγκατάσταση Καρικής φρουράς στη Ρόδο.

[12] Η αττική δραχμή αποτέλεσε το βασικό νόμισμα της κλασικής εποχής και όπως είναι ευνόητο, η αξία της εξαρτιόταν από το μέταλλο που χρησιμοποιήθηκε - π.χ. μια ασημένια είχε μικρότερη συναλλακτική αξία από μια χρυσή.

· 60 μνες ισοδυναμούσαν με ένα τάλαντο.

· 1 μνα ισοδυναμούσε με 100 δραχμές. Ετυμολογικά δραχμή σημαίνει το κέρμα που μπορεί να πιαστεί με το χέρι, σε αντιδιαστολή με τη δύσχρηστη μνα που ζύγιζε σχεδόν μισό κιλό. Η δραχμή από άργυρο (ασήμι) ήταν το βασικό νόμισμα της Αρχαίας Ελλάδας.

· 1 δραχμή αντιστοιχούσε 6 οβολούς.

· 1 οβολός αντιστοιχούσε 8 χαλκούς.

Υπολογίζεται ότι ένα ασημένιο τάλαντο, δηλ. στην πραγματικότητα έξι χιλιάδες ασημένιες δραχμές, επαρκούσε για το μηνιαία μισθοδοσία των 200 ανδρών που στελέχωναν μια αθηναϊκή τριήρη κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Ο κωμικός ποιητής Μάχων αφηγείται πως η εταίρα Φρύνη ζητούσε μία μνα για κάθε νύχτα.

[13] Ο Οβολός ήταν αρχαίο Ελληνικό νόμισμα μικρής αξίας που ισοδυναμούσε με 8 χαλκούς. Η λέξη οβολός που σήμαινε «μικρό σουβλί» προέρχεται από το σχήμα των πρώτων νομισμάτων, τα οποία ήταν μακρόστενες μεταλλικές μυτερές βέργες. Η λέξη αυτή παρέμεινε όταν τα νομίσματα πήραν μικρή στρογγυλή μορφή και από κει και πέρα χρησιμοποιήθηκε για τα νομίσματα αυτά μικρής ονομαστικής αξίας. Χαρακτηριστικό είναι επίσης, ότι ο οβολός έμμεσα έδωσε την αφορμή για την ονομασία της δραχμής, αφού μια δραχμή αντιστοιχούσε σε 6 οβολούς, δηλαδή τόσους όσους μπορεί να κρατήσει (να «δράξει») το χέρι. Η λέξη obulus χρησιμοποιήθηκε αργότερα και από τους Ρωμαίους για να χαρακτηρίσουν τα χρήματα, ενώ ακόμα και ο οβελίσκος (π.χ. ο Οβελίσκος του Θεοδόσιου Α') προέρχεται από αυτήν την ελληνική λέξη, λόγω του μακρόστενου σουβλερού σχήματος που είχε.

[14] Ο Παρθενώνας Η λέξη «Παρθενώνας» σημαίνει «ναός της Παρθένου». Στον Παρθενώνα, η θεά Αθηνά λατρευόταν ως «Παρθένος θεά». Στη θέση του Παρθενώνα που βλέπουμε σήμερα υπήρχαν τουλάχιστον δύο παλαιότεροι ναοί που διαδέχθηκαν ο ένας τον άλλο αφιερωμένοι και οι δύο στη θεά Αθηνά Παρθένο. Ο δεύτερος κατά σειρά πυρπολήθηκε από τους Πέρσες. Οι αρχιτέκτονες του Παρθενώνα - που βλέπουμε σήμερα - είναι ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης. Στον Παρθενώνα συνδυάζονται οι δύο βασικοί ρυθμοί της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής: ο δωρικός και ο ιωνικός. Εσωτερικά ο Παρθενώνας έχει δύο αίθουσες: Στη μία βρισκόταν το λατρευτικό άγαλμα της θεάς Αθηνάς και στην άλλη το θησαυροφυλάκιο της πόλης με το όνομα οπισθοδρόμιο. Εκεί μεταφέρθηκε αργότερα και το θησαυροφυλάκιο της Συμμαχίας της Δήλου, της οποίας την ηγεσία είχαν οι Αθηναίοι.

Λογοτεχνία - Πολιτιστικά Εκτελωνιστών

Σάββατο 3 Μαΐου 2014